Πώς αντιμετωπίζεται το άσθμα στα παιδιά
Το άσθμα είναι το πιο συχνό χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Έχει υπολογιστεί ότι το 10-15% των παιδιών θα παρουσιάσουν ένα ασθματικό επεισόδιο σε κάποια περίοδο της ζωής τους.
Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των παιδιών που νοσούν από άσθμα έχει αυξηθεί παρά τις προόδους που έχουν σημειωθεί, ιδίως στο τομέα της θεραπείας.
Το παιδικό άσθμα παρουσιάζει πολλές διαφορές από το άσθμα των ενηλίκων, ιδίως κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής. Είναι αξιοσημείωτο μάλιστα ότι πολλά παιδιά ξεπερνούν το άσθμα τους με την πάροδο των ετών.
Το άσθμα χαρακτηρίζεται από επεισόδια απόφραξης των αεροφόρων οδών, τα οποία υποχωρούν είτε μόνα τους είτε μετά τη χορήγηση του κατάλληλου βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου. Η κύρια διαταραχή η οποία προκαλεί την βρογχική απόφραξη είναι η φλεγμονή, δηλαδή η συσσώρευση στο βρογχικό δέντρο ειδικών κυττάρων του ανοσολογικού συστήματος του οργανισμού. Η φλεγμονή συνυπάρχει με άλλες διαταραχές, όπως οίδημα του βρογχικού βλεννογόνου, υπερέκκριση βλέννας και σύσπαση των μυϊκών ινών των βρόγχων. Καθοριστικό ρόλο για την πρόκληση των παθολογικών αυτών βλαβών παίζει η λεγόμενη υπεραντιδραστικότητα του βρογχικού δέντρου. Με τον όρο αυτόν χαρακτηρίζεται η πρόκληση των διαταραχών αυτών σαν απάντηση σε κάποιο εξωτερικό ερέθισμα, στο οποίο έχει ευαισθητοποιηθεί ο οργανισμός.
Η παθογένεια του άσθματος είναι πολυπαραγοντική, με συμμετοχή κληρονομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Το οικογενειακό ιστορικό άσθματος ή άλλης αλλεργικής νόσου είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Ο κίνδυνος εμφάνισης άσθματος σε ένα παιδί είναι 25% όταν έχει άσθμα ο ένας από τους γονείς και 50% όταν έχουν και οι δύο. Το κάπνισμα των γονέων και ιδιαίτερα της μητέρας αυξάνει αναμφίβολα το κίνδυνο.
Άλλοι παράγοντες που συμμετέχουν στη δημιουργία του άσθματος είναι οι ερεθιστικές ουσίες στο οικιακό περιβάλλον, ιογενείς λοιμώξεις, φάρμακα, ψυχολογικοί παράγοντες και διάφορα αλλεργιογόνα. Τα αλλεργιογόνα είναι πρωτεϊνικές ουσίες που προέρχονται από οποιοδήποτε ζωικό ή φυτικό είδος και εισέρχονται στον οργανισμό είτε με την αναπνοή (εισπνεόμενα) είτε με τις τροφές (τροφικά). Οι ουσίες αυτές, αφού αρχικά ευαισθητοποιήσουν τον οργανισμό, στη συνέχεια με κάθε νέα επαφή προκαλούν τις διαταραχές που προαναφέρθηκαν.
Το άσθμα είναι ένα σύνθετο νόσημα το οποίο παρουσιάζει πολλά “πρόσωπα» κατά την παιδική ηλικία. Παλαιότερα είχαν χρησιμοποιηθεί διάφορες ονομασίες, όπως σπαστική βρογχίτιδα, ασθματική βρογχίτιδα, αλλεργικός βήχας κ.λπ. λόγω της πολυμορφίας των κλινικών εκδηλώσεων. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση έχουν πολύ μεγάλη σημασία για την αποφυγή δυσάρεστων συνεπειών. Η υποδιάγνωση μάλιστα των σοβαρών μορφών του άσθματος μπορεί να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή.
Τα συμπτώματα εκδηλώνονται κατά διαστήματα με τις λεγόμενες “κρίσεις» του άσθματος. Περιλαμβάνουν βήχα, “βράσιμο» στο στήθος ή συρίττουσα αναπνοή και αναπνευστική δυσχέρεια που ποικίλλει ανάλογα με τη βαρύτητα. Ο βήχας είναι παροξυσμικός και εκδηλώνεται τόσο την ημέρα όσο και κατά τη διάρκεια του ύπνου. Πολλές φορές τα συμπτώματα εκλύονται κατά τη διάρκεια άσκησης και κατά την έκθεση στο κρύο ή σε ερεθιστικές ουσίες όπως ο καπνός. Οι ιογενείς λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή τα συνηθισμένα “κρυολογήματα» των παιδιών, είναι το πιο συχνό εκλυτικό αίτιο των ασθματικών κρίσεων.
Οι ιώσεις μάλιστα παίζουν διττό ρόλο. Αφενός μπορεί να ευαισθητοποιήσουν ένα παιδί που έχει κληρονομική προδιάθεση και αφετέρου να προκαλέσουν ασθματική κρίση σε ένα ήδη ευαισθητοποιημένο παιδί. Το ευχάριστο είναι ότι πολλά από τα παιδιά που κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους παθαίνουν ασθματικές κρίσεις μετά από ιώσεις, δεν έχουν άσθμα όταν μεγαλώσουν.
Τα μέσα που διαθέτουμε σήμερα για την αντιμετώπιση του παιδικού άσθματος είναι πάρα πολλά. Η γνώση της αιτιοπαθογένειας του άσθματος έχει βοηθήσει σημαντικά στην ανάπτυξη ειδικών διαγνωστικών εξετάσεων και στη παρασκευή αποτελεσματικών φαρμάκων. Σημαντικό σταθμό στη θεραπεία του άσθματος αποτέλεσε η παρασκευή εισπνεόμενων φαρμάκων τα οποία δρουν άμεσα στους πνεύμονες και έχουν ελάχιστες παρενέργειες. Τα εισπνεόμενα φάρμακα χορηγούνται με ειδικές εύχρηστες συσκευές σε παιδιά όλων των ηλικιών. Τα κυριότερα αντιασθματικά φάρμακα είναι τα βρογχοδιασταλτικά και τα αντιφλεγμονώδη. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι β2-διεγέρτες που προκαλούν διαστολή στους βρόγχους και ανακουφίζουν άμεσα από τα συμπτώματα. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα κορτικοειδή τα οποία δρουν αιτιολογικά, δηλαδή αναστέλλουν τη βασική διαταραχή του άσθματος.
Είναι πολύ σημαντικό να διαγνωστεί ότι ένα παιδί έχει άσθμα και να αντιμετωπιστεί κατάλληλα. Σε αρκετές περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι ήπια και παραπλανούν τόσο τους γονείς όσο και τους γιατρούς, ιδίως όταν συνυπάρχουν με λοίμωξη του αναπνευστικού. Εκτός από τη φαρμακευτική θεραπεία ο γιατρός θα εκπαιδεύσει κατάλληλα την οικογένεια στην αποφυγή των ύποπτων ή των γνωστών αλλεργιογόνων. Στις σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να γίνει προσπάθεια εργαστηριακής διερεύνησης με εξειδικευμένες εξετάσεις.
Δημήτρης Δελής, Παιδίατρος στο Νοσοκομείο Παίδων “Π. Και Α. Κυριακού», Πηγή: Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία